Historia PDM w Polsce

W 1967 roku Konferencja Episkopatu Polski podjęła uchwałę powołania Komisji Episkopatu ds. Misji, której przewodniczącym został bp Kazimierz Kowalski, ordynariusz chełmiński. W skład Komisji, która spełniała rolę również Krajowej Rady Misyjnej, weszli z urzędu: dyrektor krajowy Papieskiej Unii Misyjnej Duchowieństwa, którym od 1963 roku był bp Jan Wosiński z Płocka, przewodniczący i przewodnicząca sekcji misyjnej przy Konsulcie Wyższych Przełożonych Zgromadzeń Zakonnych Męskich i Żeńskich; zaś z wyboru wyznaczeni przez Konferencję biskupi, przedstawiciele dyrektorów diecezjalnych PUMD, instytutów misyjnych i zgromadzeń zakonnych prowadzących działalność misyjną, jak również przedstawiciele innych Komisji Episkopatu, których działalność łączy się z pracą misyjną, oraz przedstawiciele katolików świeckich (por. Regulamin Komisji Episkopatu do spraw Misji, III, 8).

Zadaniem Komisji Episkopatu do spraw Misji było „budzenie i rozwój świadomości i gorliwości misyjnej wśród wszystkich katolików polskich, popieranie wszelkich inicjatyw podejmowanych na rzecz misji oraz ich koordynowanie dla dobra Kościoła powszechnego i lokalnego” (tamże, II, 4). Szczegółowo zaś jej zadaniem było kierowanie „organizacją sposobów i środków, które wspierają działalność misyjną Kościoła” (tamże, II, 5a), pomoc w organizowaniu i rozwoju instytutów misyjnych, pobudzanie i popieranie inicjatyw misyjnych wśród instytutów zakonnych i instytucji kościelnych. Do istotnych zadań Komisji należała również troska o budzenie powołań misyjnych, przygotowanie kapłanów diecezjalnych na misje i koordynowanie misyjnych wyjazdów (por. tamże, II, 5-6). W tym celu Komisja opracowała instrukcję regulującą działalność misyjną kapłanów diecezjalnych, zatwierdzoną na 140 Konferencji Plenarnej Episkopatu Polski w dniu 24 stycznia 1974 roku, następnie nowelizowaną na 224 Konferencji Plenarnej, 7 listopada 1987 roku.

Dla przygotowania misjonarzy, zwłaszcza diecezjalnych, w 1984 roku powołano do istnienia Centrum Formacji Misyjnej, które mieści się w Warszawie, w dzielnicy Praga-Północ przy ul. Byszewskiej 1. Natomiast w celu przygotowania misjonarzy świeckich Komisja Episkopatu do spraw Misji zatwierdziła w 1987 roku statut Instytutu Misyjnego Laikatu, na pięć lat „ad experimentum”. W związku z przeniesieniem przygotowania kandydatów świeckich do Centrum Formacji Misyjnej ujawniła się zbędność oddzielnej struktury. Komisja studiuje problem, skłaniając się kierunku upodmiotowienia Kościoła lokalnego, czyli diecezji, w stosunku do wysyłania osób świeckich. W perspektywie tworzenia diecezjalnych struktur opieki nad misjonarzami również w stosunku do misjonarzy świeckich Centrum Formacji Misyjnej pełniłoby jedynie funkcję pomocniczą.
W trosce o rozwój Papieskich Dzieł Misyjnych w Polsce Komisja Episkopatu do spraw Misji już na drugim swoim zebraniu w dniu 20 marca 1968 roku przyjęła wniosek odnośnie rozwinięcia wszystkich czterech Dzieł, przedstawiony na 115 Konferencji Plenarnej Episkopatu Polski. W gronie Komisji ustanowiono opiekunów dla poszczególnych Dzieł: bpa Jana Mazura dla Dzieła Rozkrzewiania Wiary, bpa Jana Zarębę dla Dzieła Św. Piotra Apostoła i bpa Franciszka Musiela dla Dzieła Misyjnego Dzieci. Przewodniczący Komisji zwrócił się do wszystkich biskupów ordynariuszów z prośbą o mianowanie dyrektorów do spraw misji, na których proponował powołać dotychczasowych dyrektorów Papieskiej Unii Misyjnej.

Przewodniczący Komisji Episkopatu do spraw Misji, bp K. Kowalski, oraz dyrektor krajowy PUMD, bp J. Wosiński, przeprowadzili rozmowy w Kongregacji do spraw Ewangelizacji Narodów. Sekretarz tejże Kongregacji, abp Sergio Pignedoli, przybył w 1970 roku z krótką wizytą do Polski i uczestniczył 23 kwietnia w zebraniu Komisji Episkopatu do spraw Misji, które odbywało się z udziałem również diecezjalnych dyrektorów PUMD. Owocem tej wizyty było mianowanie dyrektora krajowego PUMD, bpa J. Wosińskiego, dyrektorem krajowym dla Papieskich Dzieł Rozkrzewiania Wiary i Św. Piotra Apostoła.
W 1972 roku, po śmierci bpa K. Kowalskiego, przewodniczącym Komisji Episkopatu do spraw Misji został bp Jan Wosiński i od tej pory pełnił on łącznie funkcję dyrektora krajowego Papieskich Dzieł Misyjnych (od 1975 roku również czwartego Dzieła Misyjnego Dzieci), aż do roku 1984, kiedy to przewodniczącym Komisji Episkopatu do spraw Misji został bp Edmund Piszcz. Po okresie jednego roku rozdzielenia tych dwóch funkcji w 1985 roku bp Edmund Piszcz został również mianowany dyrektorem krajowym Papieskich Dzieł Misyjnych.

Dla ułatwienia trudnej w ówczesnych warunkach pracy na rzecz misji w roku 1969 utworzono Biuro Misyjne. Nieco późniejszy regulamin tego Biura określał je jako „lokal z zespołem agend wspomagających Komisję Episkopatu ds. Misji i Dyrekcję Krajową Papieskich Dzieł Misyjnych w skutecznej realizacji ich merytorycznych zadań”. Biuro Misyjne miało więc spełniać podwójną rolę: sekretariatu Komisji Episkopatu ds. Misji i ogólnopolskiego ośrodka Papieskich Dzieł Misyjnych. Wobec Papieskich Dzieł Misyjnych miało ono spełniać rolę służebną, ponieważ działało w oparciu o osobowość prawną Konferencji Episkopatu Polski, której w Polsce nie miały Papieskie Dzieła Misyjne. Według regulaminu wszystkie materiały znajdujące się w Biurze Misyjnym były własnością Papieskich Dzieł Misyjnych. Zgodnie ze statutami tych dzieł Biuro zbierało również fundusze. W ramach zaś prac dla Komisji Episkopatu ds. Misji, Biuro pośredniczyło w wyjazdach na misje księży diecezjalnych, organizowało dla nich kursy przygotowawcze jak również spotkania i opiekę nad misjonarzami.

W związku z przemianami społeczno-politycznymi w 1989 roku, na mocy ustawy z dn. 17 maja o stosunku Państwa do Kościoła rzymskokatolickiego, Papieskie Dzieła Misyjne uzyskały w Polsce osobowość prawną. Po nawiązaniu stosunków dyplomatycznych ze Stolicą Apostolską w listopadzie tegoż roku przybył nuncjusz apostolski abp Józef Kowalczyk, który w procesie normalizacji życia Kościoła w Polsce wiele uwagi poświęcił również Papieskim Dziełom Misyjnym. W 1990 roku został mianowany nowy dyrektor Papieskich Dzieł Misyjnych w Polsce, bp Andrzej W. Suski, który przy współpracy Autora niniejszego opracowania dokonał rozdzielenia i uporządkowania Papieskich Dzieł Misyjnych w stosunku do kompetencji i zadań Komisji Episkopatu do spraw Misji. Papieskie Dzieła Misyjne uzyskały statutową autonomię i od 1993 roku własną centralę krajową w Warszawie przy Skwerze Kard. St. Wyszyńskiego 9, w budynku Sekretariatu Episkopatu Polski.

Źródło: ks. Antoni Kmiecik, Posyłam was, Wydawnictwo Papieskich Dzieł Misyjnych „Missio-Polonia”, Warszawa 1995, s. 151-154.