Święty Wincenty Pallotti

Święty Wincenty Pallotti

  założyciel Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego (pallotyni)

Misje wciąż aktualne

   Niekiedy w szeregach synów i córek duchowych św. Wincentego Pallottiego słyszy się stwierdzenia, że działalność misyjna w sensie misji ad gentes należy już do przeszłości. Dzisiaj, w czasach rozwiniętej nowoczesnej komunikacji, trudno sobie wyobrazić, aby istniały jeszcze na świecie miejsca, gdzie nie dotarłaby Ewangelia Jezusa Chrystusa. Poza tym, obecnie mówi się raczej o pierwszej ewangelizacji czy o ewangelizacji w znaczeniu najbardziej szerokim. Aspekty misyjne nauki św. Wincentego Pallottiego trzeba zatem interpretować w świetle współczesnych zdobyczy cywilizacyjnych i sytuacji Kościoła powszechnego. Stąd pojawiają się pytania: czy jego wskazania co do działalności misyjnej mają jeszcze znaczenie? Święty żył na początku XIX w., w zupełnie innych realiach. Czy jego charyzmat misyjny jest dzisiaj sprawą aktualną?

   To oczywiste, że autorytet Założyciela jest rzeczywistością dynamiczną. Należy go widzieć w kontekście bieżących wyzwań, zwłaszcza w dziedzinie podstawowego zadania Kościoła, jakim jest głoszenie Ewangelii Jezusa Chrystusa wszelkiemu stworzeniu (por. Mk 16,15).

Horyzonty misyjne Kościoła w czasach Pallottiego

   Święty Wincenty Pallotti (1795-1850) żył w okresie rozkwitu działalności misyjnej i wielorakich inicjatyw podejmowa¬nych w tej dziedzinie przez ogół wierzących. Złożyło się na to wiele czynników. Na pierwszym miejscu należy wskazać na ożywienie wiary, jakie nastąpiło po rewolucji francuskiej, która – w pewnym sensie – otworzyła Kościół na świat, ukazując katolikom nowe możliwości i drogi ewangelizacji. Nowym elementem w tym okresie był wzrost aktywności przedstawicieli krajów niekatolickich, co prowadziło niekiedy do rywalizacji na terenach misyjnych między misjonarzami katolickimi i protestanckimi.

   W latach trzydziestych XIX w. pojawiło się wiele projektów apostolskich, zwłaszcza w czasie pontyfikatu Grzegorza XVI (1831-1846). Przed wyborem na papieża Bartłomiej A. Mauro Cappellari był w latach 1826-1831 prefektem Kongregacji Rozkrzewiania Wiary. Jako Papież miał zatem głębokie doświadczenie w sprawach zarządu Kościołem powszechnym i dobrze rozumiał znaczenie zorganizowanej współpracy na rzecz misji. Za jego pontyfikatu powstało również wiele nowych zgromadzeń misyjnych.

   Horyzonty misyjne Kościoła katolickiego uświadomił sobie Wincenty Pallotti zwłaszcza w środowisku Kolegium Rozkrzewiania Wiary (Collegio Urbano di Propaganda Fide), w którym przez wiele lat był kierownikiem duchowym semi¬narzystów pochodzących ze wszystkich kontynentów. Atmosfera Kolegium, różnorodność kolorów skóry, języków i miejsc pochodzenia studentów, a także rozmowy z nimi, przyczyniły się do tego, że Wincenty Pallotti miał dobre i szerokie rozeznanie sytuacji Kościoła na całym świecie, a szczególnie potrzeb misyjnych i dążenia do jedności. To właśnie w tym okresie nawiązał kontakty i podtrzymywał je w ciągu swojego życia z wieloma księżmi i misjonarzami w Europie, Ameryce, Azji, Afryce, a nawet w Oceanii. W Kolegium Urbanum Wincenty Pallotti spotkał Tomasza Alkusci, który przybył do Rzymu na studia przed 1804 r. Pallotti był jego kierownikiem duchownym. To właśnie on dostarczał wszelkich informacji na temat Kościoła chaldejskiego i pośredniczył w dziełach pomocy katolikom na Wschodzie. W 1835 r. Tomasz Alkusci figurował jako jeden z pierwszych członków świeckich Zjednoczenia Apostolstwa Katolickiego. Mieszkał we wspólnocie przy kościele Santo Spirito dei Napoletani, gdzie zmarł na rękach Pallottiego 22 grudnia 1843 r.

   Do rozbudzenia zainteresowania się misjami przyczyniali się sami misjonarze, opisujący swoje doświadczenia w różnych opracowaniach. Należy tu wskazać przede wszystkim na tzw. Roczniki Rozkrzewiania Wiary wydawane przez Centralną Radę Związku Liońskiego, który w 1822 r. założyła Paulina M. Jaricot. Już w 1825 r. drukowane były w nakładzie 10 tys. egzemplarzy. Publikowano w nich fragmenty listów z całego świata z informacjami o działalności ewangelizacyjnej.

   Lioński Związek Rozkrzewiania Wiary znał Wincenty Pallotti bardzo dobrze. W 1836 r., w tekście zatytułowanym Ogłoszenie o założeniu Pobożnego Zjednoczenia Apostolstwa Katolickiego pod opieką Maryi Panny, Królowej Apostołów, które powstało w Rzymie w roku 1835 (por. Wybór pism I, ss. 119-123) Pallotti napisał: Chociaż we Francji nie brak, między innymi, nader pożytecznych oraz wzniosłych instytucji, (…) jak Kolegium dla Misji Zagranicznych, to jednak z wielkim pożytkiem i pomyślnym skutkiem powstała w roku 1822 nowa instytucja pod nazwą „Dzieło Rozkrzewiania Wiary na rzecz misji zagranicznych”. Dzieło to znalazło wielką ilość zwolenników wśród pobożnych osób i rozwijając się z niezmierną szybkością, rozkrzewiło się nie tylko we Francji, lecz także w Belgii, Szwajcarii, Niemczech, a nawet na Wschodzie, i nie uszczuplając źródeł dochodów żadnego z istniejących już dzieł pobożnych, w krótkim czasie około dwunastu lat było już w stanie ofiarować pomoc ponad pięć¬dziesięciu misjom rozsianym po całej powierzchni ziemi.

   Jak wynika z tekstu, Pallotti był świadom osiągnięć i potrzeb tej organizacji. Zwrócił się z apelem nie tylko do katolików we Włoszech, ale także w innych krajach świata, aby popierali i przyłączyli się do Zjednoczenia Apostolstwa Katolickiego założonego w Rzymie.

Misje w wizji Dzieła Apostolstwa Katolickiego

   Wincenty Pallotti dostrzegł w Kościele problemy związane z oziębieniem wiary i nowe możliwości głoszenia Ewangelii w krajach misyjnych, stąd w swoim przepowiadaniu i działalności apostolskiej zwracał uwagę na naglącą konieczność ożywienia wiary i rozpalenia miłości wśród katolików, aby w ten sposób doprowadzić wszystkich ludzi do jedności w wierze Chrystusowej. Zjednoczenie Apostolstwa Katolickiego, które założył w 1835 r., miało w swoim pierwotnym zalążku charakter zdecydowanie misyjny. Świadczy o tym oświecenie, jakiego Wincenty Pallotti dostąpił 9 stycz¬nia 1835 r., po odprawieniu Mszy św. w klasztorze Sióstr Karmelitanek, by założyć i propagować szczególne Dzieło Apostolstwa Katolickiego. Wincenty Pallotti zapisał w swoich notatkach, że Bóg w swoim nieskończonym miłosierdziu pozwala mu wprowadzić w życie i utrwalić:

♦ Pobożną Instytucję Apostolstwa powszechnego, mającą na celu rozszerzanie wiary i religii Jezusa Chrystusa wśród niechrześcijan i niekatolików;

♦ Drugie Apostolstwo, mające na celu ożywianie, utrzymywanie i pomnażanie wiary wśród katolików;

♦ Instytucję powszechnej miłości, mającą na celu wykonywanie dzieł miłosierdzia tak co do duszy, jak i co do ciała, aby świat poznał Boga, który jest nieskończoną Miłością (por. Wybór pism I, s. 35).

   Są to jakby trzy kolumny, na których opiera się Zjednoczenie Apostolstwa Katolickiego: głoszenie Ewangelii Chrystusa wśród niechrześcijan (misja ad gentes); ożywianie wiary wśród katolików (praca duszpasterska wśród wiernych znających Chrystusa); miłość w czynach. Odnośnie do ostatniego punktu Pallotti wyjaśnia w innym miejscu, że wiarygodność głoszenia Ewangelii najlepiej potwierdzą czyny miłości bliźniego.

   Przychodzą na myśl słowa Jana Pawła II, który w encyklice Redemptoris missiojasno podkreślił, że świadomość odpowiedzialności za głoszenie Ewangelii wśród niechrześcijan zależy od żywotności wiary w Kościołach o chrześcijaństwie dawnej daty. Przychodzą również na myśl słowa Benedykta XVI, który w Orędziu Misyjnym na rok 2010 mówi o tym, że głoszący Ewangelię mają być zwiastunami Miłości, która zbawia. Znamienne jest to przedziwne współbrzmienie i powiązanie trzech czynników: głoszenia Ewangelii, żywej wiary, praktyki miłości, podkreślanych w nauczaniu papieskim i określających cel Zjednoczenia Apostolstwa Katolickiego.

   Zasługuje na uwagę fakt, że w początkowym etapie swojego rozwoju miało ono charakter zdecydowanie misyjny. Wyrażenie rozszerzanie katolickiej wiary na całym świecie (Wybór pism I, s. 88) pojawiało się bardzo często w opisie celu Zjednoczenia. Ewangelizacji służyła również zbiórka ofiar przeprowadzona przez Jakuba Salvatiego (por. Wybór pism I, s. 205): środki przeznaczono na druk książek, które miały być wysłane na tereny misyjne. Trzeba jednak podkreślić, że w wizji Pallottiego Zjednoczenie miało najpierw ożywiać wiarę i rozpalać miłość wśród katolików, aby mogło następnie podejmować inicjatywy mające na celu głoszenie Ewangelii w znaczeniu misji ad gentes. Świadczą o tym pisma z okresu po 1835 r., w których Wincenty Pallotti wyjaśnia zadania i omawia plan pracy. W piśmie zatytułowanym Program Pobożnego Zjednoczenia przedstawia Pallotti najpierw dziedziny działalności, a następnie ukazuje pola działania (np. zakładanie kolegiów misyjnych i kształcenie misjonarzy, drukowanie książek i wysyłanie ich do krajów misyjnych, zbieranie takich rzeczy jak różańce, medaliki, obrazy, szaty liturgiczne, kielichy, i wysyłanie ich na misje). Program kończy słowami: Jak cenną pociechą duchową dla każdego katolika będzie ta świadomość, że ma swój udział w zasłudze rozkrzewiania świętej wiary w tej czy innej części świata! (Por. Wybór pism I, ss. 186-188).

   W swej wizji Zjednoczenia Apostolstwa Katolickiego, opisanej podczas pobytu w Camaldoli w 1839 r., Wincenty Pallotti włączył działalność misyjną ad gentes w system trzynastu Prokur, które obejmowały wszystkie dziedziny życia Kościoła. Trzecia Prokura pod patronatem Apostoła Jakuba Większego miała zadanie budzenia troski o misje zagraniczne wśród duchowieństwa zarówno świeckiego, jak zakonnego oraz wśród całego ludu chrześcijańskiego. Założyciel opisał w najmniejszych szczegółach działania niosące niechrześcijanom światło Ewangelii i skarby katolickiej wiary (por. Wybór pism I, ss. 287-290).

Inicjatywy Pallottiego na rzecz misji

   Począwszy od 1835 r., Wincenty Pallotti stał się osobistością powszechnie znaną w środowisku rzymskim z inicjatyw podejmowanych na rzecz misji zagranicznych. W listach pisanych do różnych osób Święty prosił o modlitwę i wspominał o ciężkiej pracy w wielu krajach świata. Z tego okresu mamy również informacje, że Pallotti organizował wysyłki różnych przedmiotów religijnych, takich jak różańce, medaliki, paramenty liturgiczne i obrazy religijne. Adresatami byli misjonarze pracujący w Grecji, Bułgarii, Azji, Ameryce i Oceanii. Szczególną troską otaczał misjonarzy Kościoła chaldejskiego. W liście z 3 września 1836 r. napisał do Rafaela Melii, że przesyła mu różne przedmioty dla misji Piotra Bar Tatar, studenta Kościoła chaldejskiego (list nr 389). W sprawozdaniu napisanym przez Pallottiego o działalności Zjednoczenia na początku 1838 r. znajdujemy wykaz rzeczy przekazanych misjonarzom wyjeżdżającym z Rzymu na misje: szaty liturgiczne, kielichy, puszki, alby, komże, różańce, druki, szkaplerze, medaliki, krzyżyki, figurki Dzieciątka Jezus, relikwie Świętych, relikwiarze (por. Wybór pism I, s. 150). Otrzymywał też z terenów misyjnych wiele próśb o pomoc finansową, np. 21 lipca 1837 r. ks. Ferdynand Kiihr z Cincinnati/Ohio (Stany Zjednoczone) zwrócił się do Pallottiego o pomoc finansową na budowę kościoła.

   Inicjatywą ukazującą ducha misyjnego Pallottiego jest jego projekt i założenie w Rzymie Kolegium dla Misji Zagranicznych. Kolegium to nie miało być – według Pallottiego – instytucją konkurującą z innymi placówkami. Miało służyć kształceniu misjonarzy nie pochodzących z terenów misyjnych i tych, którzy nie znajdowali miejsca w Kolegium Urbanum Propagandy Wiary. Zasadniczym celem stało się przygotowanie językowe i duchowe księży zamierzających udać się na misje i pragnących zdobyć ducha prawdziwie misyjnego (por. Wybór pism I, ss. 180-186). Kolegium dla Misji Zagranicznych zostało otwarte 2 października 1837 r. na Via Giulia przy kościele Ducha Świętego Neapolitańczyków. Wprawdzie nie funkcjonowało długo, gdyż w 1844 r. zostało zamknięte, ale dało Kościołowi wielkich misjonarzy, takich jak: Franciszek Vaschetti (w 1840 r. wyjechał do Birmanii), Teodor Noethen (w 1841 r. wyjechał do Ameryki), Henryk O’Farrell (w 1842 r. wyjechał do Irlandii). Należy tu podkreślić, że Wincenty Pallotti sporządził listę 18 misjonarzy kształconych w Kolegium.

   Na szczególną uwagę zasługują dwaj kapłani. Pierwszym był Józef Marinoni, młody ksiądz z Mediolanu. Przyłączył się on do wspólnoty Pallottiego w czerwcu 1837 r. i pozostał w Kolegium przez ponad trzy lata. Formację kapłańską i misyjną zdobytą w Kolegium założonym przez Pallottiego wy-korzystał ks. Józef Marinoni przy założeniu w 1850 r. Mediolańskiego Instytutu dla Misji Zagranicznych. Drugim członkiem Kolegium Misyjnego był ks. Rafael Melia, który mieszkał z Pallottim od 1837 do 1844 r., a więc do czasu, kiedy wyjechał do Londynu, aby podjąć misję wśród włoskich emigrantów i zająć się konwertytami.

Św. Wincenty Pallotti patronem Związku Misyjnego Duchowieństwa

   Popieranie działalności misyjnej Kościoła, podjęcie wielu inicjatyw na rzecz misji i poświęcenie się im bez reszty sprawiły, że Wincenty Pallotti, kapłan rzymski, zapisał się w historii Kościoła na początku XIX w. jako wielki promotor dzieł misyjnych. Przyczynkiem do duchowości misyjnej po¬zostaną jego pisma i wskazania co do formacji misyjnej kapłanów. Mając to na uwadze, 6 kwietnia 1963 r., papież Jan XXIII ustanowił św. Wincentego Pallottiego głównym patronem Papieskiego Związku Misyjnego Księży. Jego wstawiennictwo przed Bogiem ma być pomocą dla członków Pa¬pieskiej Unii Misyjnej wielkodusznie poświęcających się dla wybranej sprawy i znajdujących w świętym Patronie natchnienie do pracy misyjnej.

Ks. dr Jan Kupka SAC
Dyrektor Instytutu Świętego Wincentego Pallottiego w Rzymie